جمهوری اسلامی به نفع جنبش سبز دچار واگرایی است

گفتگو با فرخ نگهدار - بخش اول

میهمان امروز کافه کوچه ، از چهره های تاریخ جنبش فدایی ایران است. کسی که به گفته ی خودش در سال 1342 بیژن جزنی او را عضو گیری کرده بود اما بعدها به مشی مبارزه مسلحانه پشت کرد.

فرخ نگهدار در سال 1325 در خانواده ای سیاسی به دنیا آمد. پس از انقلاب از پایه گذاران سازمان فدائیان اکثریت بود و چند سالی هم در ایران ماند. امروز اما نگهدار بیش تر از آن که فعال سیاسی باشد اهل تحلیل رویداد هاست. از یاران قدیمی اش، مخالف بیش از موافق در برابرش دیده می شود. با این همه دفاع او از جنبش سبز و تحلیل رفتار حاکمیت جمهوری اسلامی در قالب گفتارها و مصاحبه هایش با رسانه ها، سبب شد تا نسل جوان امروز ایران با نام و چهره و مشی سیاسی اش آشنا شوند. با وی درباره جنبش مردم سخن گفته ایم.

+ در حالی که بیش از یک سال از انتخابات سال 88 و خیزش عمومی مردم در داخل ایران می گذرد ، شما به عنوان یک تحلیلگر سیاسی ، جنبش را در مرحله کنونی چگونه ارزیابی می کنید ؟ شکست خورده یا در حال تداوم است ؟

من جنبش سبز را در حال تداوم می بینیم و در تمام تحلیل هایم نیز این مساله را یادآور شده ام و استناد اصلی من نیز درباره این تداوم، نگرشم به ماهیت جنبش است. بر این باورم که جنبش سبز جنبشی مدنی و انتخاباتی است. در فصل انتخابات این جنبش دوران رونق و فرازش بوده و در فصل پس از آن دوران تفکر ، تامل و آمادگی برای ادوار بعدی است که دوران رونق فرا خواهد رسید . به دلیل ماهیت این جنبش، ما با دوران های فراز و فرود مواجه خواهیم بود. در این میان تفکری وجود دارد مبتی بر اینکه جنبش سبز به رکود گراییده و احتمال بازگشت به رونق ضعیف است.

این نگاه به غلبه نظامی ها و کودتاچیان بر کشور استناد می کند که موضوع انتخابات را از بین خواهند برد و در دور بعد به دلیل سلطه فراگیر نظامی گرایان ما با انتخابات جدی مواجه نخواهیم بود. من با این تحلیل و ارزیابی از جامعه مخالفم.

بارها پس از جنبش دوم خرداد نیز ناامید و یاس فراگیر شد و موجب شد تا برای چند صباحی جنبش انتخاباتی در ایران دچار وقفه شود اما در پی 22 خرداد و حلول جنبش سبز دیدیم که تمایل و رقبت اجتماعی برای شرکت در انتخابات و دفاع از حق رای در ایران بسیار بالاست . پیش بینی من این است که باز روندی فرازمند را در پیش خواهیم گرفت و خواهیم دید که در دور بعدی انتخابات رونق جنبش سبز نمایان می شود.

+ چگونه با روی کار آمدن دولت آقای احمدی نژاد و سه قفله شدن وزرات کشور و باب انتخابات به انتخابات آتی ریاست جمهوری امیدوارید ؟

من امیدوار به انتخابات آتی هستم و آن تحلیل و تلقی که معتقد است به اینکه در روند تحولات درون نظام ما به تمرکز و اقتدار بیشتر خواهیم رسید و شخصی مثل صدام، شاه، رضا شاه یا فرانکو اقتدار کامل را در دست خواهد گرفت و سایر رقیبان را از بین خواهد برد را قبول ندارم. روند جاری نشان می دهد که نظام جمهوری اسلامی در حال واگرایی است و رقابت ها در حال گسترش در پهنه اجتماعی است.

حکومت جمهوری اسلامی ایران ، نه ولی فقیه و نه بنیادهای نظامی گرایان چون سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات و دستگاه های سرکوب، قادر به کنترل تمامی نهاد های قدرت نیستند. این روند واگرایی ادامه خواهد یافت و با رسیدن به فصل انتخابات، با شرایطی مواجه می شویم که تمرکز در دستگاه حاکمه کمتر و تمایل به تاثیر گذاری در روند های اجتماعی و سیاسی در ابعاد جامعه بیشتر خواهد بود. به ویژه اگر نقش رسانه ها را به توان و پتانسیل موجود در جامعه اضافه کنیم می توانیم و باید امیدوار باشیم که انتخابات بعدی، نهادهای سه قفله ی حاکم قادر نشود که مردم را از به صحنه آمدن منصرف کند یا شکاف های یاس آفرین در جامعه تولید کند .

+ آقای نگهدار در اینجا دو نکته وجود دارد . یکی بحث شورای نگهبان و نظارت استصوابی است و دیگر میل مردم به شرکت در انتخابات است . در مورد اول تغییری ایجاد نشده و نمودی از واگرایی در میان نیست و درباره نکته دوم ، سرخوردگی مردم از شرکت در انتخابات سال گذشته است . تحلیل شما چیست ؟

سرخوردگی یک حس طبیعی است و مردم احساس می کنند که اغفال شده اند یا حکومت رفتار معقولی با آنها نداشته و رایشان را به دور انداخته است. این حس کاملا درست و قوی در مردم است. از اینکه حکومت مردم را فریب داده و متوسل به تقلب شده است نمی توانیم نتیجه بگیریم که مردم فکر می کنند انتخابات معقول و مورد استفاده ای نیست.

درباره وضع شورای نگهبان ، از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون ، دستگاه حاکم کوشیده که حریم را تنگ تر و امکان مشارکت طیف های بیشتر را سلب کند . می دانیم که در انتخابات 22 خرداد بیش از چهار نامزد که همه آنان نیز زمانی از ارکان نظام جمهوری اسلامی بودند فرصت نامزدی نیافتند. نظر به بحران هایی که در جامعه و چالشی که میان حکومت و مردم وجود دارد و نیز نظر به گسل هایی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی از سی سال پیش پدید آمده ، نهادینه شده و غیر قایل رفع است و من آن را روند واگرایی نامیده ام، فکر می کنم که شورای نگهبان قادر نخواهد شد و فرصت نیز پیدا نمی کند تا انتخابات را فرمایشی تبدیل کند. نمی تواند انتخابات را با یک فکر و یک نماینده مثلا از جناح احمدی نژاد برگزار کند.

این حدسی بعید است که حکومت قادر شود به دلیل گسل های موجود چنین طرحی را به انجام رساند. اگر شکاف های درون حکومت عمل کند که باز به اعتقاد من اینگونه خواهد بود، ما شاهد آن خواهیم بود که مردم و توده های آگاه به ویژه در شهرهای بزرگ، نامزدهایی که تلاش می کنند از رای برخوردار شوند را می ربایند. آنگاه مردم حرف خود را از زبان آن نامزد یا نامزدها می زنند و در نهایت نامزد مورد نظر را بر صندلی قدرت خواهند نشاند. مگر اینکه باز هم حکومت متوسل به کودتا شود که این بار ابعاد واکنش ، بسیار وسیع تر خواهد بود.

دقت کنید که پس از جنبش یا حماسه ی دوم خرداد، روند نمد مال کردن جنبش اصلاحات پی گرفته شد و پس از هشت سال بالاخره آنها موفق شدند که امدی نژاد را به قدرت برسانند. پس از کودتای 22 خرداد ، آنها انتظار نداشتند که با چنین موج اعتراضی رو به رو شوند. اعتراضی که در تاریخ معاصر ایران به طور کلی به این شکل بی سابقه بوده است . این اعتراض به صورت مدنی در هیچ یک از مقاطع تاریخی یکصد سال گذشته ایران سابقه نداشته است و همچنان ادامه دارد.

مردم روحیه شان عوض نشده است و شکاف در جبهه مردمی و مدنی پدید نیامده است. یاس و نامیدی از اینکه ما برحق هستیم و ما درست عمل کردیم اصولا در جامعه ایران ناپدید است. بنابر این من می بینم که تلاش حکومت برای به قدرت رساندن افراد منصوب به خود در آینده ، تلاشی بیهوده خواهد بود.

+ آیا با توجه به تعریفی که از عملکرد و آینده ی شورای نگهبان مطرح کردید، اساسا فلسفه 22 خرداد 88 زیر سوال نمی رود؟ به عبارتی دیگر، اینکه می گویید "نمی توانند خواسته یک فرد یا یک جناح را عملی سازند " آیا اساس آنچه که کودتا نامیده می شود را دارای شبهه نمی سازد؟

منظورتان را نمی فهمم .

+ منظورم این است که اگر شورای نگهبان ناتوان است از اینکه نگذارد مردم به نامزد مطلوب خود رای دهند پس چرا اصولا کودتا شد؟ دلیل کودتا چه بود جز اینکه از یک روند جلوگیری شود؟

قبل از انتخابات شورای نگهبان صلاحیت آقایان موسوی و کروبی را مورد تائید قرارداد با این امید که آنها خط مشی مورد تائید نظام را پیش گیرند.
من صادقانه بگویم که معتقدم هر دوی آقایان معتقد بودند و هستند که در درون نظام می گنجند و در درون نظام هم عمل می کنند، آنچه که موجب تغییر نظر شورای نگهبان شد واکنش مردم بود. یعنی مردم چنان به صحنه آمدند و مطالبات به تعویق افتاده و سترون شده ی خود را روی میز انتخابات گذاشتند که حکومت - در فاصله ای که آقایان موسوی و کروبی را مورد تائید صلاحیت قرار می دهد تا روز انتخابات – به این نتیجه می رسد که با مردمی که می خواهند قدرت موسوی و کروبی را معنا کنند ارزیابی قبلی نادرست بوده است. یعنی حکومت فهمید که آقایان موسوی و کروبی اگر هم بخواهند نمی توانند در چارچوب قرارهایی که با آنان داشتند در کنار مردم باشند و این با ارزیابی قبلی سازگار نیست. این انگیزه ی اصلی کودتا بود.

+ فایل صوتی
++ این گفتگو در رادیو کوچه منتشر شد .